Ziekte van Lyme en het TBE-virus

Een teek wordt actief bij temperaturen boven de 5-10 graden. Tussen maart en oktober zijn ze het actiefst en is de kans op een tekenbeet het grootst. Een tekenbeet kan (ernstige) gezondheidsklachten veroorzaken. Door een tekenbeet kun je de ziekte van Lyme krijgen en besmet raken met het TBE-virus (Tick Borne Encephalitis-virus).

Borrelia burgdorferi is een bacterie welke de veroorzaker is van de infectieziekte Borreliose of wel de ziekte van Lyme en geeft diverse gezondheidsklachten. Het TBE-virus is een infectieziekte welke hersenaandoeningen kan veroorzaken.

De ziekte van Lyme en het TBE-virus worden op de mens overgedragen door de teek. De meeste kans op een besmetting loop je in bosrijke gebieden, grasvelden en zelfs in jouw eigen tuin.

De ziekte van Lyme

De ziekte van Lyme kan leiden tot (ernstige) gezondheidsklachten zoals:

• (ernstige) vermoeidheid
• gewrichtspijn
• evenwichtsproblemen
• afname van het afweersysteem
• klierzwelling
• geheugenverlies
• hartklachten
• neurologische klachten
• halfzijdige gezichtsverlamming (Bellse parese)
• afname en/of uitval van orgaanfuncties

Het TBE-virus

Een besmetting met het TBE-virus kan leiden tot (ernstige) hersenaandoeningen zoals:

• hersenontsteking
• hersenvliesontsteking

Vaak treden deze klachten pas ruime tijd na een besmetting op en worden daarom niet direct in relatie gebracht met de ziekte van Lyme of het TBE-virus.

Hoe kan een besmetting worden voorkomen?

Eigenlijk is dat relatief simpel middels het onderstaande stappenplan:

• blijf in de natuur zo veel mogelijk op de paden lopen
• ga niet zomaar zitten op het gras, muurtjes of stenen.
• draag lichtgekleurde kleding met lange mouwen en broekspijpen. Op lichte kleding is de teek sneller te zien
• bedek zoveel mogelijk de blote huid
• stop de broekspijpen in de sokken
• draag dichte schoenen
• gebruik een product met DEET, met name op de onderbenen, armen en nek. Kijk daarbij ook naar de functionele werkzame tijd en herhaal het gebruik van DEET indien noodzakelijk.
• Kijk jezelf en anderen na op aanwezigheid van teken, elke keer wanneer je in de natuur geweest bent. Hierbij moet het hele lichaam bekeken worden, met name tussen de tenen, in de knieholten, de liesstreek, de oksels, achter en in de oren en op de hoofdhuid.

Ik heb een tekenbeet, wat nu?

Wanneer je bent gebeten verwijder de teek zo snel mogelijk met kop en al uit de huid. Doe dit met een pincet of tekentang. Wanneer je de teek niet in zijn geheel hebt kunnen verwijderen ga dan direct naar de huisarts.

Ook is het verstandig een notitie te maken en deze goed te bewaren. Hierop vermeld je de datum en de locatie op de huid waar de teek gezeten heeft. Mocht je later, dat kan vele jaren later zijn, last krijgen van eerder genoemde of andere ondefinieerbare verschijnselen dan kun je aan de arts kenbaar maken dat je ooit gebeten bent door een teek.

Belangrijk is om de locatie van de beet 12 weken goed in de gaten te houden en te observeren of er geen rode ringvormige kring om de beet verschijnt. Wanneer dit het geval is, ga hiermee direct naar een arts.

Hoe snel kun je de ziekte van Lyme krijgen of besmet raken met het TBE-virus.

Niet alle teken zijn besmet en dragen de ziekte van Lyme of het TBE-virus over. Wanneer je door een besmette teek wordt gebeten kan deze de ziekte van Lyme binnen 48 uur na het vastzetten van de teek in de huid overdragen. Het TBE-virus kan door de teek al binnen enkele minuten worden overgedragen.

Wanneer ga je naar de huisarts?

Het is van belang dat je met of na een tekenbeet naar de huisarts gaat wanneer:

• het je niet lukt de teek in zijn geheel te verwijderen
• er een verkleuring van de huid op de plek van de tekenbeet te zien is, die groter wordt. Veelal is dit een ringvormige verkleuring. Let daarbij op dat een verkleuring tot drie maanden na een tekenbeet alsnog kan verschijnen. Let op: een verkleuring ontstaat niet altijd, desondanks kan er wel sprake zijn van een besmetting.
• er koorts, ongewone (langdurige) hoofdpijn, misselijkheid, algemene malaise of spier- en gewrichtspijn optreden, in de eerste paar weken na een tekenbeet.

Het TBE virus.

In Nederland komt besmetting met het TBE-virus op de mens nog relatief weinig voor. Volgens cijfers (uit 2019) zijn dit er in Nederland minder dan 10 per jaar. In de Scandinavische landen en landen als Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk worden besmettingen met dit virus vaker waargenomen.

Het TBE-virus werd in Nederland 2016 als eerste ontdekt in het bloedbeeld van reeën op de Utrechtse en Sallandse Heuvelrug. Daarna kwamen ook meldingen van mensen die het virus bij zich droegen na gebeten te zijn door een teek.

Het TBE virus kan bij de mens hersenvliesontsteking of hersenontsteking veroorzaken.
Een besmetting met het TBE-virus uit zich pas enkele dagen tot weken na de besmetting. Symptomen zijn onder andere koorts, vermoeidheid, algehele malaise en hoofdpijn en in een verder stadium hersen(vlies)ontsteking.

Is er een vaccin tegen de ziekte van Lyme en het TBE-virus?

Er is geen vaccin tegen de ziekte van Lyme. Wel is er een vaccin tegen het TBE-virus.

Door de zeer geringe kans op besmetting in Nederland is vaccinatie tegen het TBE-virus voor Nederland (nog) niet geïndiceerd. Ga je naar het buitenland, zoals landen in Midden en Oost Europa dan kan het raadzaam zijn je te laten vaccineren. Op de website van het Landelijke Coördinatie Reizigersadvisering vind je meer informatie over de landen/gebieden waar vaccinatie tegen Tekenencefalitis geadviseerd wordt.

Tot slot

Gelukkig is de kans op een daadwerkelijke besmetting klein. Circa 20% van de teken is besmet met Borrelia en bij snel en goed verwijderen van de teek is de kans op de ziekte van Lyme klein.

Geniet van de natuur maar neem een tekenbeet serieus.

Meer informatie over teken en de ziekte van Lyme vindt je op de website van:

• het RIVM
• Nederlands Lymeziekte Expertise Centrum
• Tekenradar

Meer informatie over teken en het TBE-virus vindt je op de website van:

• het RIVM
• Tekenradar

Auteur: Marco Klerk